غربزدگی؛ جریان همیشه بیمار

اول: سن زدگی

مرحوم جلال آل احمد، کتاب خود «غربزدگی» را با توصیف این عارضه به «سن زدگی» آغاز می کند. عارضه ای که «گندم» را بیمار می کند. بدین ترتیب بحث او در توصیف غربزدگی با تشبیه آن به یک بیماری آغاز می شود. غربزدگی نه در بدو تولد و نه در زمانی که با آرای «آل احمد» و تحت تأثیر رفیقش مرحوم «سید احمد فردید» درباره آن نظریه پردازی شد و نه اکنون، نتوانسته است از این وصف «بیمارگونه» رهایی یابد. شاگرد فردید، مرحوم «محمد مددپور» نیز در مقاله «غربزدگی از نوع چهارم» در مجله «سوره» گرچه درباره لایه های پیچیده تر این پدید سحن می گوید اما همچنان آن را یک «بیماری» توصیف می کند.

دوم: فرد بیمار؛ جریان بیمار

غربزدگی وقتی در اندیشه یک فرد عارض شد او را بیمار می کند. فرد گرفتار در دام این بیماری «مقهور» غرب است و خود و جهان بینی محیط نمو و رشد خویش را هیچ و غرب را همه چیز می انگارد. به تعبیر «شیخ شهاب الدین یحیی سهروردی» در کتاب «لغت موران» مثل «خفاشی» می ماند که «خانه نحوست ظلمانی» را دوست می دارند و شعاع «آفتاب» حقیقت را «عذاب» می شمارند. و سرود بندگی را چنین می سرآیند که؛

رشته ای بر گردنم افکنده دوست/ می کشد هرجا که خاطر خواه اوست

اگر بیماران غربزدگی، با خود اجتماع یابند،  بیماری «هم افزایی» می یابد و غرزدگی به «جریان» تبدیل می گردد.

سوم: ریسمان

در بررسی جریان های سیاسی معاصر، برخی که با مبانی اندیشه این جریان ها ناآشنا هستند از اجتماع ناگهانی افرادی از منتهی الیه «چپ مدرنیته» با «راست مدرنیته» در بزنگاههای سیاسی شگفت زده می شوند؛ ناگهان در بزنگاههایی مثل «انتخابات» مشاهده می کنیم کسی که تا دیروز از سوی «لیبرال مسلکان» (راست مدرنیته) فردی را به بگیر و ببند و مخالف آزادی متهم می کردند را به عنوان منتخب خود در پای صندوق رأی می بینند و در مقابل «ضد لیبرال ترین آدم ها» را هم می بینند که همان نظر و رأی را دارند. بارها مشاهده شده که «آمریکاستیزان چپ گرای» اوائل انقلاب اسلامی، که زمانی با «کوپونیسم» به «مسلک اقتصادی کمونیسم شوروی» نزدیک بودند، با فروش کردن شناسنامه سیاسی خود را «آمریکاستایان» همراه می شوند. این پدیده حاصل افشا شدن ریشه های بیماری «جریان غربزدگی» است. این جریان هیچ اختیار و اندیشه ای از خود ندارد. اگر هم اجتماع آنها موجب هم افزایی شود این هم افزایی نیز حاصل تدبیر یک «ستاد فرماندهی» حتی گاه موهوم در غرب است که به آنها اشاره می کند؛ «پندار مطلوب غرب» چیست؟ «رفتارمطلوب غرب» کدام است و «کردار مطلوب غرب» چگونه باید باشد.