نقش روزه در تعمیق ایمان ومعنویت
نقش روزه در تعمیق ایمان ومعنویت
«روزه» يكي از برنامه هاي تربيتي و تكامل دهنده انسان و ضامن سعادت دنيا و آخرت و سلامت جسم و روح آدمي است. روزه رمز تقوا و پرهيزكاري ؛ تهذيب نفس و پالايش درون؛ تمرين صبر، خودداري و ايستادگي در برابر تمايلات اهريمني نفس سركش و مبارزه با شيطان است.
روزه مكتب انسان ساز، آرامش دهنده روح و روان، تربيت دهنده نيروهاي دروني، و زيبا كننده چهره شخصيت انسان در پرتو وصل به نيروي لايزال الهي است که جان انسان را در مسير نسيم هاي رحمت الهي قرار مي دهدو عمل انسان را صالح وشایسته می سازد.
به طورکلی بایدتوجه داشت که درخت عمل صالح در سرزمین معرفت میروید وبانور وحرارت آفتاب ایمان رشد می کند وبوسیله معنویت بارور وشکوفا می شود.اگر این عوامل درست نباشد، عمل انسان آفتپذیر خواهد بود.
روزه، شكوفا كننده نهال ايمان در بوستان جان، خانه تكاني دل از گناه و آلودگي، مایه صفاي باطن، تربيت روح و اصلاح رفتاراست كه دراین مجال،نقش روزه در تعمیق ایمان ومعنویت به طور مختصرمورد بررسی قرارمی گیرد.
معناى ايمان
ايمان از باب إِفعال ماده ى اَمن (امن، يؤمن، ايماناً) در لغت به معناى گرويدن، ايمن گردانيدن و باور داشتن، روى كردن و اعتماد ورزيدن است. در قرآن نيز به معناى فعل ايمان يا محتواى آن و يا هر دو به كار رفته است.(دايرة المعارف تشيع، ج ۲، مدخل ايمان;)
متكلّمان و حكماى اسلامى براساس روایات معصومین(ع) ايمان را آمیزه ای از تصديق قلبى ، اقرارزبانی و عمل نيك باجوارح می دانند.
تعريف معنويت
مرحوم «علي‌اكبر دهخدا» در «لغت‌نامه»، واژه «معنويت» را اينچنين معنا كرده است: مصدر جعلي معنوي‌بودن و معنوي، يعني بامعني، منسوب به معني، مربوط به معني، مقابل لفظي، مادي، صوري و ظاهري و معادل راست، حقيقي، اصلي، ذاتي، مطلق، باطني و روحاني و نيز معنايي كه فقط به وسيلة قلب شناخته مي‌گردد و زبان را در آن بهره اي نيست.
در اصطلاح نيز تعريف دقيق و شفافي از مفهوم معنويت ارايه نشده ولی در يك بررسي جمعی توسط گروهی ازکارشناسان ، تعريف انتزاعي زير پيشنهاد شده است:
« معنويت حالتي نفساني و ذومراتب است كه در ارتباط با خدا يا امر متعالي در روان خودآگاه و ناخودآگاه آدمي از طريق تعقل، جوشش دروني و عمل بيروني آگاهانه و يا ناآگاهانه پديد آمده و بر شيوه نظر و عمل او تأثير مي‌گذارد».
قيد «در ارتباط بودن معنويت با خدا يا امر متعالي»، كليدي‌ترين عنصر در شكل‌گيري معنويت است. زيرا گفتمان معنوي چنانچه در لغت نيز مورد اشاره قرار گرفت، به دنبال رهاكردن آدمي از قيد و بند خاك، ماده، ناسوت و مسايل صوري و ظاهري است و از اين رو نظر به آسمان، ماوراء، غيب و باطن دارد، كه در اديان توحيدي همه مسايل ارزشی و سازنده، از خدا بوده و به خدا برمي‌گردند و در اديان غيرتوحيدي نيز به حسب مورد، امري متعالي جايگزين خداوند در اديان توحيدي مي‌گردد.
ویژگی های معنویت اسلامی
معنویت اسلامی وبویژه شیعی دارای ویژگی هایی است که تبیین دقیق آنهاجهت نمایاندن مفهوم واقعی آن ازدیدگاه مکتب اسلام ومذهب تشیع بسیار ضروری ومهم می نماید.
به طوركلي بايدگفت معنويت اسلامي دردوبعد وپايه اساسي متجلي مي شود:
۱- بعدذهني ونظري وجنبه دروني وروحی كه ناظر به تقويت معرفت وعقلانيت وتهذیب نفس دركنارتعميق ايمان به غيب براساس وحي الهي است.
۲- بعدعملي ورفتاري وجنبه بيروني كه نمودعینی آن، تكميل وبكاربستن مكارم اخلاقي وفضائل انساني درصحنه عمل ورعايت تقواي الهي درتمام عرصه هاي فردي،خانوادگي،سازماني واجتماعي است.
درحقيقت هدف وغايت معنويت اسلامي ،كمال وتعالي فردوجامعه است كه ازخودسازي آغازمي شودوبه ديگرسازي وبرپايي سازمان وجامعه الگو ونمونه ختم مي گرددتا سير الي الله را بپيمايد.
معنويت اسلامي همچنانكه از مسيرمكتب وشريعت انسان ساز اسلام مي گذرد،ازمتن خانواده واجتماع جدا نيست وايمان به حقيقت،اتصاف به فضيلت،انتساب به عقلانيت واهتمام به عدالت رادرزندگي فردي واجتماعي به صورت توأمان به يكديگر پيوند مي دهد.
حقیقت روزه
قرآن کریم در اشارهای بسیار کوتاه اما پر مغز و پر معنی حقیقت روزه و هدف از آن را بیان فرموده است در آیه ۱۸۳ سوره بقره میخوانیم: «یا أَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُواْ کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیَامُ کَمَا کُتِبَ عَلَی الَّذِینَ مِن قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ؛ ای کسانی که ایمان آوردهاید! روزه بر شما واجب شد همانگونه که بر پیشینیان شما واجب گردید باشد که پرهیزکار شوید.»
خداوند این آیه را با خطاب خاص خود به دوستانش آغاز میکند و چه خطابی برتر از خطاب معبود به انسان، که چنین نوای گوشنوازی قبل از هر چیز تمامی سختیهای روزه را از یاد انسان میبرد. امام صادق(ع) درباره این خطاب الهی میفرمایند: «لذّة ما فی النداء اَزال تَعَبَ العبادة و العناء؛( تفسیر مجمع البیان، ج ۲، ذیل آیه) لذت آنچه در این خطاب است رنج و سختی عبادت را از بین میبرد».
در ادامه آیه خداوند فلسفه تشریع روزه را که در اُمم گذشته نیز جریان داشته بیان میکند و میفرماید: «لعلّکم تتقون» رسیدن به مرحله تقوا هدف روزه و حقیقت آن است. از این عبارت کوتاه میتوان دنیایی از معنا را فهمید چرا که تقوا «خیر دنیا و آخرت»( کنز العمال، حدیث ۵۶۴) و «سرآمد همه کارهاست»( بحارالانوار، ج ۷۰، ص ۲۸۹، ح ۲۱) و رسیدن به این مهم یعنی نهایت کمال آدمی و سعادت دنیا و آخرت.
تقوا همه جانبه است و فقط به تقوای قلب یا عضو خاص یا حوزه معین اعم از فرهنگی، اخلاقی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، محدود نمیشود و شامل همه این ابعاد میگردد. روزه نیز فقط امساک از خوردن و آشامیدن نیست بلکه روزه دل، روزه چشم، روزه زبان، روزه قلب را شامل میشود و در یک کلام آنکه تمامی وجود آدمی در اختیار احکام و فرائض الهی باشد.
روزهای که قرآن کریم بیان می کند وثمره آن را تقوا می داند سپر آدمی در برابر آتش است(کافی، ج ۴، ص ۶۲، ح ۱) ، بهشت را واجب میکند(بحارالانوار، ج ۹۶، ص ۳۵۶.) خالص شدن آدمی را به همراه میآورد(بحارالانوار، ج ۹۶، ص ۳۶۸، ح ۴۷ بحارالانوار، ج ۹۶، ص ۳۶۸، ح ۴۷) و به میراث روزه که همان یقین به ذات اقدس الهی است نایل میکند.
در حدیث معراج آمده است که پیامبر(ص) فرمود: «پروردگارا! میراث روزه چیست؟ خداوند فرمود: روزه حکمت به ارث مینهد و حکمت معرفت و معرفت یقین میآورد و چون بنده به یقین رسید دیگر برای او اهمیتی ندارد که چگونه شب و روز خود را بگذراند، به سختی یا به آسانی».( بحارالانوار، ج ۷۷، ص ۲۷، ح ۶)
اما روزهای که فقط امساک از خوردن و آشامیدن بدون توجه به محرمات الهی و واجبات خداوندی باشد بهره آن همان گرسنگی و تشنگی و رفع تکلیفی بیش نخواهد بود. چنانکه پیامبر خدا(ص) میفرمایند: «بسا روزهداری که بهره او از روزهاش گرسنگی و تشنگی است و بسا شب زندهداری که بهره او از عبادت شبانهاش فقط بیخوابی است.»( ترجمه میزان الحکمه، ج ۷، ص ۳۲۱۰، به نقل از امالی طوسی، ص ۱۶۶ و ۲۷۷) چه خسران زدهایم اگر تشنگی و گرسنگی را تحمل کنیم و دست خالی این ماه را پشت سر بگذاریم در این صورت سپر آتش را که همان اصل روزه است به همراه داریم اما با اعمال ناشایستمان آن سپر را پاره کردهایم ،سپری که از ما در برابر آتش محافظت نمیکند. این سپر را چه فایده و این روزه را چه سود که پیامبر عظیم میفرماید: «الصُّوُم جُنَّةٌ مالَمْ یَخْرقْها»( بحارالانوار، ج ۹۶، ص ۲۹۶، ح ۲۸) روزه سپر است تا زمانی که (آدمی با اعمال ناشایست) آن را ندرد»
مراتب روزه
چنانکه تقوا را مراتبی است و انسانها در بهرهمندی از آن یکسان نیستند روزه هم که ابزاری برای رسیدن به تقوا است درجات و مراتبی دارد. اهل معرفت در بیان درجات روزه همانند تقوا سه مرتبه و درجه برای آن قایل شدهاند.
الف) روزه عوام که همان پرهیز از خوردن و آشامیدن و سایر مبطلات روزه است و از آدمی رفع تکلیف میکند.
ب) روزه خواص: که علاوه بر آنچه عوام از آن پرهیز میکنند سایر اعضای بدن نظیر چشم و گوش و دهان و... از گناهان دوری میکنند که افطار چنین روزهای، ارتکاب گناه و انجام معصیت است.
امام علی(ع) چنین مرتبهای را اینگونه معرفی میفرمایند: «روزهداری، پرهیز از حرامهاست، چنانکه انسان از خوردن و آشامیدن خودداری میکند».( بحارالانوار، ج ۹۶، ص ۲۹۴، ح ۲۱)
ج) روزه خواص خواص(خاص الخاص): که علاوه بر آنچه در دو مرحله پیش گذشت روزه‌دار، دل را از مشغول شدن به افکار دنیوی و اخلاق رذیله و هر آنچه غیر خداست محافظت کند و افطار این نوع از روزه به یاد غیر خدا بودن و فراموشی روز قیامت است و حاصل این روزه روگردانیدن از غیر خداست چنانکه خداوند فرمود: «قُلِ اللَّهُ ثُمَّ ذَرْهُمْ؛( سوره انعام، آیه ۹۱) بگو خدا و هر چه غیر اوست واگذار».
این مرتبه از روزه اختصاص به انبیاء و صدیقین و مقرّبین دارد و ثمره این روزه نایل شدن به مشاهده جمال لقای الهی و رسیدن به چیزی است که هیچ چشمی ندیده و هیچ گوشی نشنیده، و به ذهن احدی خطور نکرده است.( معراج السعادة، ملا احمد نراقی، ص ۷۸۴ ـ ۷۸۵)
آثار معنوی و روحاني روزه
آثار معنوی روزه بالاتروگسترده از آثار مادی آن است. روزه باعث دور شدن شیطان(بحارالانوار، ج ۹۶، ص ۲۵۵)، بخشش گناهان،( بحار، ج ۹۶، ص ۳۵۵) آرامش روحی،( امالی الطوسی، ص ۲۹۶، ح ۵۸۶) استجابت دعا(عیون الاخبار، ج ۱، ص ۲۹۷ ـ ۲۹۸)، رسیدن به یقین و معرفت(بحارالانوار، ج ۷۷، ص ۲۷) و پاداش فراوان اخروی(همان منبع، ج ۹۶، ص ۳۵۵) برای روزه‌دار میگردد که هر یک از این فواید بطور گسترده، در روایات مورد توجه قرار گرفته است.
طبق آنچه از آيات و روايات استفاده مي‌شود، بعد معنوي و روحاني روزه ازچند جهت قابل بحث است که هریک ازآنها درتعمیق ایمان ومعنویت، نقش بسیار مهمی ایفا می کند :
۱) تقوا
تقوا در اسلام به عنوان ارزش اصيل اخلاقي و هدف تشريع احكام معرفي شده است. هدف تشريع بعضي عبادتها اين بوده كه مردم با انجام آن اعمال باتقوا شوند.
خداوند در قرآن كريم ميفرمايد: "يا ايها الذين آمنوا كتب عليكم الصيام كما كتب علي الذين من قبلكم لعلكم تتقون " بقره، آيه ۱۸۳
اي كساني كه ايمان آوردهايد، روزه بر شما واجب شده، چنانكه بر كساني كه قبل از شما بودند واجب شد، شايد پرهيزگار شويد.
اين آيه شريفه، فلسفه اين عبادت انسان ساز را در يك جمله كوتاه اما بسيار پرمحتوا با "لعلّكم تتقون " بيان مي‌كند.
روزه، عامل مؤثري در پرورش روح تقوا و پرهيزگاري در تمام زمينهها و همه ابعاد زندگي انسان است. روزه ابعاد گوناگوني دارد كه از همه مهمتر، بُعد معنوي و اخلاقي و تربيتي آن است. روزه روح و اراده انسان را قوي و غرايز او را تعديل مي‌كند. روزه دار بايد در حال روزه با وجود گرسنگي و تشنگي از غذا و آب و همچنين لذت جنسي چشم بپوشد، و عملاً ثابت كند مي‌تواند زمام نفس سركش را به دست گيرد، و بر هوسها و شهوات خود مسلّط گردد.
تقوا حالت، ملكه و صفت ثابتي است كه آدمي را از كمين گاه هاي شيطان و نفس اماره مي رهاند و از آلودگي به گناهان و رذايل اخلاقي بازمي دارد. در واقع تقوا براي انسان به حصار و سپري مي ماند كه از حملات وسوسه هاي شيطاني و كشش ها و تمايلات نفساني در امان مي دارد. از اين رو است كه قرآن كريم ما را در آيات زيادي به اين گوهر گرانبها توصيه مي كند:ازجمله «فاتقوا الله مااستطعتم (تغابن / ۱۶) تا مي توانيد تقواي الهي پيشه كنيد.»
علامه طباطبايي در مورد فايده و ضرورت تقوا مي فرمايد:«داشتن تقوا چيزي است كه كسي در آن شك ندارد، چرا كه هر انساني با فطرت خود درك مي كند، كه اگر بخواهد به عالم پاكي و بلندي متصل شود، و به مقام بلند كمال و روحانيت ارتقاء يابد، اولين چيزي كه لازم است بدان ملتزم شود اين است كه از افسار گسيختگي خود جلوگيري كند، و بدون هيچ قيد و شرطي سرگرم لذت هاي جسمي و شهوات بدني نباشد، و خود را بزرگتر از آن بداند كه زندگي مادي را هدف بپندارد. و سخن كوتاه آنكه از هر چيزي كه او را از پروردگار تبارك و تعالي مشغول سازد، بپرهيزد.»
تقوا پلكان بزرگ تكامل است؛ و هدف از انجام همه عبادات- همچون روزه- صعود به قله بلند واستوار اين ارزش بزرگ الهي مي باشد. اين گوهر كمياب چيزي نيست كه به راحتي به دست آيد، بلكه بايد براي كسب آن رنج كشيد؛ ازگناهان خويشتن داري كرد؛ دائم با تمايلات نفساني نبرد نمود؛ و يك لحظه از وسوسه هاي شيطاني غافل نشد.
انسانهايي كه انواع غذاها و نوشيدنيها را در اختيار دارند، و هر لحظه تشنه و گرسنه به سراغ آنها ميروند. مانند درختاني هستند كه در پناه ديوارهاي باغ بر لب نهرها ميرويند، اين درختان نازپرورده، بسيار كم مقاومت و كم دوام اند، اگر چند روزي آب از پاي آنها قطع شود، پژمرده ميشوند و ميخشكند؛ اما درختاني كه از لابلاي صخرهها در دل كوهها و بيابانها ميرويندو نوازشگر شاخه هايشان از همان طفوليت طوفانهاي سخت، و آفتاب سوزان، و سرماي زمستان است، و با انواع محروميتها دست به گريبانند، محكم و بادوام و پراستقامت و سخت كوش و سخت جانند! روزه نيز با روح و جان انسان همين عمل را انجام مي‌دهد، و با محدوديتهاي موقت به او مقاومت و قدرت اراده و توان مبارزه با حوادث سخت مي‌بخشد، و چون غرايز سركشي را كنترل مي‌كند، بر قلب انسان نور و صفا ميپاشد. (تفسير نمونه، ج۱، ص۶۲۴ )
علاّمه طباطبايي در ذيل تفسير آيه شريفه ".. لعلّكم تتّقون " ميفرمايد: تعاليم عاليه اسلام و بيانات وافيه، چنين افاده ميكندكه ساحت قدس پروردگار منزّه از اين است كه احتياج و نياز به چيزي داشته باشد، و از هر گونه نقص و نيازي مبرّا است.
پس عبادات، اثرش تنها متوجه بنده خواهد شد، نه خدا، چنانكه گناهان نيز چنيناند. خداوند در قرآن كريم ميفرمايد: "ان احسنتم احسنتم لانفسكم و ان أسأتم فلها "( اسراء، آيه۱۱) اگر نيكي كرديد به خود نيكي كردهايد و اگر بدي كنيد باز به خود كردهايد. پس آثار اطاعت يا معصيت، عايد خود انسان مي‌شود كه شأني جز نياز و تهيدستي ندارد: "يا ايها الناس انتم الفقراء الي الله و الله هو الغني " (فاطر، آيه۱۵)اي مردم، شما نيازمند به خداييد و خدا بينياز است.
و در خصوص روزه ميفرمايد: "لعلّكم تتّقون " يعني تشريع اين حكم، براي اين است كه شما پرهيزگار شويد، نه اينكه پروردگار به روزه گرفتن شما نيازمند باشد.
اما اينكه از روزه اميد يافتن تقوا ميتوان داشت جاي شك نيست، چون انسان اين مطلب را در فطرت خود مييابد كه اگر كسي بخواهد با عالم طهارت و قدس ارتباط پيدا كند و به مرتبه كمال و روحانيت برسد ودرجات ارتقاء معنوي را بپيمايد، اول چيزي كه بر او لازم است اين است كه از بيبند وباري و شهوتراني بپرهيزد، و جلوي نفس سركش را بگيرد و نگذارد كه در زمين طبع و طبيعت افسار گسيخته به هر سو كه ميخواهد برود و در هر جا كه ميخواهد بماند واز دلبستگي و فرو رفتن در مظاهر حيات مادي خود را منزه كند. و خلاصه از هر چيز كه او را از خدا باز ميدارد، دوري گزيند، اين تقوا از راه خودداري از شهوات و دوري از هواهاي نفساني به دست ميآيد، و آنچه با حال عموم مردم مناسب است اين است كه در امور مورد نياز همگان، مانند خوردن و آشاميدن و تمايل جنسي از شهوتهاي مشروع هم خودداري كنند، تا به واسطه اين تمرين، اراده شان تقويت شود و بتوانند از شهوتهاي نامشروع نيز خودداري نمايند و به سوي پروردگار تقرب بجويند، زيرا كسي كه در امور مشروع و مباح دعوت خدا را اجابت كرد، در امور غير مشروع و حرام بهتر اطاعت و فرمانبرداري مينمايد. "
( ترجمه تفسير الميزان، ج۳، ص۹)
كسي كه ماه رمضان را روزه ميگيرد و در اين يك ماه از ارتكاب گناه و اخلاق زشت اجتناب مي‌كند، مي‌تواند بعد از ماه مبارك رمضان نيز همين حال ترك گناه را ادامه دهد.
روزه عبادتي است كه در آن به واسطه ترك لذايذ مشروع و ترك گناهان، قلب روزه دار صيقلي و پاك مي‌شود و از فكر و ذكر غير خدا فارغ مي‌گردد.
بدين وسيله، انسان براي افاضات ذات ربوبي و لقاء الله استعداد پيدا مي‌كند. در چنين حالي مشمول الطاف و عنايات خداوندي قرار ميگيردو با جذبههاي الهي به قرب حق نائل مي‌گردد. به همين جهت، در احاديث آمده كه نفس كشيدن و خواب روزه دار ثواب عبادت دارد.
مهمترين فلسفه روزه كه از احكام اسلام است، رسيدن به تقوا است. دستيابي به سجاياي اخلاقي و خصلتهاي انساني مستلزم برپا داشتن اين حكم واجب الهي است، زيرا گرسنگي ـ صرف نظر از عبادت بودن روزه ـ انسان را از تمايلات و جاذبههايي كه او را به سركشي و بيراهه ميكشد، باز ميدارد و خُلق و خوي انساني را در او زنده مي‌كند. بدين ترتيب تقوا برترين ويژگي انسان خودساخته است.
اميرالمؤمنين علي ـ عليه السلام ـ در مورد تقوا چنين ميفرمايد: "فانّ تقوي الله دواء داء قلوبكم و بصر عمي افئدتكم و شفاء مرض اجسادكم و صلاح فساد صدوركم و طهور دنس انفسكم و جلاء غشاء ابصاركم و امن جأشكم و ضياء سواد ظلمتكم "( نهج البلاغه، خطبه۱۹۸) همانا كه تقوا داروي شفابخش بيماري قلبهاي شما و روشنگر كوري دلها و شفابخش بيماري بدنها و اصلاح كننده فساد سينهها و پاك كننده آلودگيهاي نفس و جلا دهنده پردههاي ديدگان و آرامش بخش اضطرابهاي دروني و روشن كننده تاريكيهاي شما ميباشد.
۲)تهذيب نفس و پالايش درون
يكي ازعبادت هاي مهمي كه انسان را در خودسازي و تزكيه و تهذيب نفس ياري مي دهد، «روزه» است. روزه باعث مي شود كه آدمي بر نفس سركش خويش لگام زند، با شهوات و هوا و هوس هايش مبارزه كند، و تمايلات و خواهش هاي نامشروع و نامعقول نفس را تحت كنترل درآورد.
نفس اماره و سركش، انسان را همواره به بدي ها و گناهان امر مي كند، « وَمَا أُبَرِّئُ نَفْسِي إِنَّ النَّفْسَ لأَمَّارَةٌ بِالسُّوءِ إِلاَّ مَا رَحِمَ رَبِّيَ (يوسف:۵۳.) ازاين رو، قرآن كريم يادآور مي شود كه مراقب خود باشيد، يا ايها الذين امنوا عليکم انفسکم... الي الله مرجعکم جميعا.«عليكم انفسكم «( مائده ۱۰۵)
آدمي تا زماني كه اسير هوا و هوس ها و دلبستگي هاي نفساني است، هرگز روي سعادت و رستگاري را نخواهد ديد و در اثر رذايل اخلاقي و بيماري ها و ناهنجاري هاي روحي چون خودپرستي، تكبر، رياست طلبي، كينه، حسد، ريا، غيبت و ... به پست ترين مرتبه هاي انساني سقوط مي كند، تا جايي كه از حيوان هم پست تر مي شود. اما با تزكيه و تهذيب نفس، خودسازي و مبارزه با نفس اماره است كه انسان به كمال و رستگاري، و هدف خود از زندگي دست مي يابد.
در مكتب تربيتي روزه، براي كاملتر شدن و تاثير افزونتر آن در نظام روحي- رواني شخص، بر امساك و روزه داري انديشه و فكر، تمام حواس پنجگانه واعضا و جوارح بدن ازآلودگي هاي اخلاقي وگناهان توصيه اكيد شده است.
امام علي (عليه السلام) مي فرمايد: «صوم الجسد الامساك عن الاغذيه ... و صوم النفس امساك الحواس الخمس عن سائر المئاثم و خلو القلب من جميع اسباب الشر؛ (غرر الحکم و دررالکلم، ج۱، ص۴۱۶، چاپ بیروت) روزه جسم، خودداري ازغذا و روزه روح، خودداري حواس پنج گانه ازگناهان، و خالي بودن قلب ازهمه عوامل بدي است.»
مولوی میگوید:
هست روزه ظاهر، امساک طعام
روزه معنا، توجه دان تمام
این دهان بستن دهانی باز شد
که خورنده دانههای راز شد
جوع مر خاصان حق را دادهاند
تا شود از جوع شیر زورمند
سعدی گوید:
اندرون از طعام خالی دار
تا در او نور معرفتبینی
تهی از حکمتی بعلت آن
که پری از طعام تا بینی
روزه عبادت بسيار مهم و ارزشمندي است كه اگر با آداب و شرايط مخصوص و با همان كيفيت كه شارع مقدس اسلام خواسته انجام گيرد، در خودسازي و تزكيه و تهذيب نفس تأثير فراواني دارد. روزه در مرحله تخليه نفس از گناهان و اخلاق زشت و آماده ساختن آن براي تكامل و رشد معنوي و انساني نقش اساسي دارد. روزه دار به وسيله ترك گناهان، نفس اماره را مهار و كنترل نموده و در اختيار خويش قرار مي‌دهد.
ايام روزه داري يك دوران تمرين ترك گناه و رياضت نفس است؛ دوران جهاد با نفس و تمرين خود نگهداري است.
در اين دوران، انسان علاوه بر اينكه نفس را از گناهان و آلودگيها پاك ميسازد، از لذائذ مشروع مانند خوردن و آشاميدن نيز چشم پوشي مينمايد و بدين وسيله، به نفس خويش صفا و نورانيت مي‌دهد؛ زيرا گرسنگي موجب صفاي باطن و توجّه به خدا مي‌گردد. انسان در حال گرسنگي غالبا از حال خاصی برخوردار است كه در حال پُر بودن معده آن حال را ندارد.
اسلام پرخوري را مذمت نموده و انسان را به كم خوري توصيه مينمايد، زيرا انسان با شكم پر نوعا حال دعا و مناجات را ندارد و در حال گرسنگي، بهتر مي‌تواند لذت عبادت و مناجات را بچشد.
رسول الله ـ صلي الله عليه و آله فرمود: "لا تشبعوا فيطفي نور المعرفة من قلوبكم "( به نقل از مستدرك، ج۳، ص۸۱) پرخوري نكنيد كه نور معرفت در قلب شما خاموش مي‌گردد.
حضرت علي عليه السلام فرمود: "نعم العون علي اسر النفس و كسر عادتها التجوّع "(همان )گرسنگي بهترين كمك به نفس و شكستن عادتهاي او ميباشد.
اميرالمؤمنين علي ـ عليه السلام ـ روايت كرده كه خداوند متعال در شب معراج به رسول خدا(ص) فرمود: يا احمد، كاش شيريني گرسنگي و سكوت و خلوت و آثار آنها را ميچشيدي. رسول خدا(ص) عرض كرد: پروردگارا! فايده گرسنگي چيست؟ فرمود: حكمت و حفظ قلب و تقرب به من و حزن دايم و كم خرجي و گفتار حق و بيباكي از اينكه در گشايش باشد يا در سختي.
۳) ارتباط و پيوند باخدا
تنها راه كمال و ترقي حقیقی انسان، ارتباط و پيوند معنوي با ذات اقدس الهي است و از اين رهگذر است كه انسان مي‌تواند اوج قله كمال انساني را فتح كند و به صفات و خصلتهاي انساني آراسته شود و به مقام قرب الهي راه جويد.
روزه، از آن جهت كه نوعي ارتباط مستقيم با خداوند است، در ميان احكام ديني از جايگاه ويژه‌اي برخوردار بوده و بيشترين تأثير در كمال انسان را داراست. عبادت مناسب‌ترين پاسخ به متعالي‌ترين نياز روح انساني است. روزه از اركان دين اسلام بوده و داراي اثرات فراوان نيز هست. روزه ابعاد گوناگوني دارد و آثار فراواني از نظر مادي و معنوي در وجود انسان به‌جا مي‌گذارد كه از همه مهمتر بعد تعمیق ایمان و فلسفه تربيتي آن است.
انس با قرآن،دعا ومناجات وتمرین وتکرارارتباط با ذات اقدس الهي ازآداب روزه داری است که نقش بسزایی درتقویت ایمان ومعنویت دارد.
۴) آزمايش اخلاص بندگان
اخلاص از عاليترين مراحل تكامل معنوي است. در اثر اخلاص، قلب مركز تابش نور الهي مي‌گردد و حكمت و دانش از قلب بر زبان جاري مي‌شود.
علي ـ عليه السلام ـ فرمود : "فرض الله الصيام ابتلاءً لاخلاص الخلق "( نهج البلاغه - حكمت ۲۵۲) خداوند روزه را واجب كرد تا به وسيله آن اخلاص مردم را بيازمايد.
و در خطبه حضرت زهرا ـ سلام الله عليها ـ درباره امر فدك ميفرمايد: "... فرض الله الصيام تثبيتا للاخلاص "( بحار، ج۹۳، ص۳۶۸) خداوند روزه را براي تثبيت اخلاص واجب كرد.
از اين روايات استفاده مي‌شود كه روزه با اخلاص رابطه خاصي دارد. اينكه وجوب روزه به خاطر اخلاص بندگان باشد، حاكي از اهميت داشتن اخلاص است. انساني كه از تمايلات نفساني پرهيز مي‌كند و در زمان خاصي خودش را ملزم به رعايت دستورات فقهي و اخلاقي مي‌كند، آن هم در مدت يك ماه، اگر اعمالش همراه با اخلاص نباشد، آن ارزش معنوي خاص را نخواهد داشت.
بنابراين انساني كه سختيها و مشكلات روزه را تحمل مي‌كند، بايد اخلاص داشته باشد، يعني اعمالش فقط براي رضاي خداوند باشد.
در روايات داريم كه عمل بدون اخلاص فاقد ارزش است، حتي روزهاي كه آن قدر اهميت و فضيلت دارد كه مطلوب خدا است و خداوند خودش ميفرمايد: من پاداش آن را ميدهم "الصوم لي و انا اجزي به "( وسايل الشيعه، ج۷، ص۲۹۲)
علي ـ عليه السلام ـ فرمود : "الاخلاص ثمرة العبادة "( غرر الحكم، ص۱۷) اخلاص ثمره عبادت ميباشد.
عبادتي مورد قبول خداوند واقع مي‌شود و سبب قرب و كمال مي‌گردد كه از هرگونه ريا و خود خواهي و خودنمايي به دور باشد و فقط و فقط براي خدا انجام گيرد. ملاك و معيار قبولي و ارزش عمل به اخلاص است.
هرچه اخلاص بيشتر باشد، عمل نيز كاملتر خواهد بود. در واقع، شرط رسيدن به تقوا كه فلسفه روزه بوده، اخلاص است. اگر كسي توانست در عبادت ماه رمضان اخلاص داشته باشد، مهمان واقعي حق تعالي شده وبه مقام قرب الهي و مقامات معنوي و اخلاقي نايل گرديده است.
۵)يادآوری قيامت وآخرت
انساني كه در اين دنيا روزه ميگيرد و گرسنگي و تشنگي را تحمل مينمايد، گرسنگي و تشنگي روز قيامت را، به ياد ميآورد. و همين توجه، در رفتار، منش و اعمال او اثر بسزايي مي‌گذارد. اگر انسان اعمالش را با توجه انجام دهد و خود را موعظه كند كه حسابرسي دقيقي در پيش دارد، متواضعتر و متخلقتر خواهد شد و از اجر و ثواب بيشتري برخوردار خواهد گرديد.
امام رضا ـ عليه السلام فرمود: "فان قال: فلم امروا بالصوم؟ قيل لكي يعرفوا الم الجوع والعطش، فليستدلوا علي فقر الآخرة، وليكون الصائم خاشعا ذليلاً مستكينا مأجورا محتسبا عارفا صابرا علي ما اصابه من الجوع والعطش، فيستوجب الثواب مع ما فيه من الانكسار عن الشهوات وليكون ذلك واعظا لهم في العاجل، و رائضا لهم علي اداء ما كلفهم و ذليلاً لهم في الاجل و ليعرفوا شدة مبلغ ذلك علي اهل الفقر والمسكنة في الدنيا، فيؤدوا اليهم ما افترض الله لهم في اموالهم "( بحار، ج۹۳، ص۳۶۹)
اگر بپرسند چرا روزه واجب شده است؟ پاسخ آن است كه درد گرسنگي و تشنگي را بدانند و از اين راه پي به فقر و بيزاد و توشه بودن آخرت ببرند، و براي اينكه روزه دار بر اثر ناراحتي كه از گرسنگي و تشنگي برايش پيش آمده فروتني كند و نيازمندي نشان دهد تا اجر ببرد و به حساب آورد و كار خويش را بشناسد و بر آن پايداري و مقاومت كند و از اين جهات مستحق اجر شود، با آنچه كه در آن است از قبيل جلوگيري از طغيان شهوات و كنترل هواها، و اينكه براي آنها در اين دنيا موجب عبرت و موعظهاي باشد ، و تمريني باشد براي انجام تكاليف و راهنمايي باشد براي آنها در عالم ديگر، و شدت مشكلات فقرا و بينوايان را در دنيا بشناسند ، و آنچه را كه خداوند در اموالشان براي مساكين و تهيدستان واجب كرده ادا كنند.
در اين حديث شريف امام رضا(ع) فلسفه وجوب روزه را بيان نمودند؛ علاوه بر بعد اخروي كه يادآوري گرسنگي و تشنگي روز قيامت بود، توجه به مشكلات فقرا و بينوايان هم وجود داشت كه اين مربوط به بعد اجتماعي است كه در قسمت بعد پيرامون آن بحث خواهد شد.
در جايي ديگر امام رضا (ع) چنين ميفرمايد: "انما امروا بالصوم لكي يعرفوا الم الجوع والعطش فيستدلوا علي فقر الآخرة "( من لايحضره الفقيه، ج۲، ص۴۳) مردم به انجام روزه امر شدند تا گرسنگي و تشنگي را بفهمند و به واسطه آن فقر و بيچارگي آخرت را درك كنند.
پيامبر اكرم(ص) در خطبه شعبانيه ميفرمايد: "واذكروا بجوعكم و عطشكم جوع يوم القيامة و عطشه "(. بحار، ج۹۶، ص۳۵۶و عيون الاخبار، ج۱، ص۲۳۰) و ياد آوريد از گرسنگي و تشنگي روزه داريتان، گرسنگي و تشنگيهاي روز قيامت را.
۶) آزادي از قيد و بند شهوات و تعديل غرايز
روزه، انسان را از قيد و بند شهوت ها، عادت ها و هوا و هوس ها آزاد مي سازد، وبه سوي رشد و بالندگي و ملكوت اعلي پرواز مي دهد. واقعيت اين است كه نوع انسان ها با سوء اختيار خود، دست و بال خود را بسته اند. قرآن كريم مي فرمايد: «كل نفس بما كسبت رهينه، ((مدثر، ۷۴)) هركسي در گرو دستاورد خويش است.» از نظر امام علي(ع) آزاد كسي است كه شهوت ها را ترك كند؛ «من ترك الشهوات كان حرا.» ((تحف العقول / ۹۹))
امیرالمؤمنین (ع) میفرمایند:
«صیام القلب عن الفکر فی الآثام افضل من صیام البطن عن الطعام» روزه دل از [برای] اندیشه در [ترک] گناهان، بهتر از روزه شکم است از غذا خوردن و آشامیدن .
علی (ع) در جای دیگر میفرمایند:
«علیکم بصیام شهر رمضان فان صیامه جنة حصینة» . (امالی طوسی، ج۲، ص۱۳۶)
بر شما باد به روزه ماه رمضان، زیرا روزه این ماه سپری است، نگهدارنده از آتش جهنم .
۷) اصلاح رفتار وكردار
روزه داري درتغيير رفتار و احياي شخصيت سالم انسان موثر است. اين اثر خود به دو صورت اثر بازداري از رفتارهاي منفي و نابهنجار، و اثر واداري به رفتارهاي مثبت، بهنجار وخداپسند مي باشد. با آثار روزه - همچون دست يابي به تقوا، تهذيب نفس، تقويت نيروهاي روحي و رواني، پرورش وجدان، افزايش سطح صبر و...-، طبيعي است كه رفتارهاي منفي و نابهنجار تغيير يافته، و در جهت بهنجار و مثبت قرار خواهد گرفت. چرا كه هرگونه تغييري در افكار، انگيزه ها و تمايلات انسان، مستقيما در رفتارش نمايان مي شود.
روزه داري در طول سي روز ماه رمضان تأثير عميقي در فرد گذاشته، ضريب عفت و پاكدامني، و رفتارهاي خداپسند را بالا مي برد؛ و حتي شخصيت او را نيز تربيت و ترميم مي كند. از اين رو است كه امام صادق(ع) درمورد آثار روزه مي فرمايد:«روزه موجب پاكي اعضا و جوارح، بازسازي ظاهر و باطن، شكرگزاري بر نعمت هاي الهي، احسان به فقرا، تضرع و خشوع وگريه زياد و... مي شود.»
روزه به روح و جسم انسان، توان و قدرت مقاومت بخشيده و به‌دنبال آن نور و صفا مي‌دهد. روزه، پاك‌كننده آدمي از رذايل حيواني است. فرد روزه‌دار عملاً ثابت مي‌كند كه مي‌تواند زمام نفسش را به‌دست گرفته و بر هوسها و شهوات خود مسلط شود.
در حديثي آمده است امام علي(ع) از پيامبر(ص) پرسيدند: چه كنيم كه شيطان از ما دور شود؟ پيامبر(ص) فرمود: «الصوم يسود وجهه، و الصدقه تكسر ظهره، و الحب في‌الله و المواظبه علي‌العمل الصالح يقطع دابره، و الاستغفار يقطع وتينه(سفینة البحار، کلمه صوم)
روزه، روي شيطان را سياه مي‌كند و انفاق در راه خدا، پشت او را مي‌شكند و دوست داشتن به‌خاطر خدا و مواظبت بر عمل صالح، دنبال او را قطع مي‌كند و استغفار، رگ قلب شيطان را مي‌برد.»
۸) باز دارندگی از گناه
روزه ، عامل موثري است در ايجاد و تقويت روحيه تقوي و پرهيز کاري؛ قرآن مجيد اين عبادت را عامل مهم تقوي مي شمارد. تقوي و پرهيز کاري در تربيت و سازندگي و شخصيت اسلامي يک مسلمان نقش بسيار مهمي دارد و براي رسيدن به همين اثر پر ارزش است که بهترين عبادت در ماه صيام و در حال روزه اجتناب از گناه است.
پيامبر بزرگوار (ص) در خطبه اي فضيلتهاي ماه رمضان را براي مسلمانان بيان فرمود علي (ع) پرسيد: بهترين اعمال در اين ماه چيست؟ پيامبر پاسخ دادند: «الورع عن محارم الله» اجتناب و پرهيز از گناهان.
روزه دار با بکاربستن اين دستور الهي که شرط کمال روزه است، روح تقوي را در خود زنده مي کند و اين مراقبت ثمر بخش در ماه مبارک رمضان و در حال روزه بسيار آسان تر است چرا که گرسنگي و تشنگي و ديگر محدوديتهاي روزه شعله هاي سرکش غرايز حيواني و هوسها را تا حد چشمگيري خاموش مي کند و حتي اگر موقت هم باشد گريبان عقل و جان را از چنگال شهوت رها مي سازد و براي روزه دار زمينه اي آماده براي تمرين تقوي و پرهيز گاري فراهم مي شود.
با مراقبت و تمرين پياپي در يکماه نيروي بازدانده از گناه در او به وجود مي آيد و خصلت خود داري در او ريشه مي گيرد و رشد مي کند و او با گذراندن اين برنامه يکماهه درماه رمضان توفيق مي یابد که پس از ماه روزه نيز پرهيزکار باقي بماند. بدين ترتيب به مقام پر ارج تقوي که به تعبير قرآن و فرموده پيشوايان معصوم (ع) کرامت انسان بدان وابسته است براي هميشه نايل آيد.
روزه و بويژه روزه يکماهه رمضان موجب مي شود که حکومت شهوات و اميال شيطاني جاي خود را به حکومت تقوي و پيروي از دستورات الهي بدهد و تيرگي و هوسها و شهوات در جان آدمي به نورانيت و روشني باطن تبديل شود. در سايه همين صفا و پاکي حاصل از روزه است که روزه دار با خود آگاهي نه تنها دهان و شکم را از خوردن و آشاميدن که دست و پا و چشم و گوش و زبان و همه اعضاي خويش را از آنچه خدا حرام فرموده نگاه مي دارد و مي تواند به آن درجه از تقوي نايل آيد که حتي از انديشه و فکرو گناه نيز دوري گزيند و اين اوج نورانييت روزه است.
امير مومنان علي عليه السلام نيز به همين مرتبه اشاره مي فرمايد: «صيام القلب عن الفکر في الاثام افضل من صيام البطن عن الطعام» روزه دل برتر از روزه شکم از خوردن و آشاميدن است. و البته اين بدان معنا نيست که ظاهر روزه و امساک از خوردن و اشاميدن را رها کنيم بلکه لازم است به ان اکتفا ننماييم و همراه با آن بکوشيم که به نتايج معنوي روزه نيز برسيم. همين امساک ظاهري و روزه معمولي نيز انقلابي روحي در روزه داران بوجود مي آورد و در ماه مبارک رمضان شرارت ها و تباهيها کاسته مي شود.
صفا و پاکي حاصل از روزه و خود داري و پرهيز کاري روزه دار همچون سپري است که روزه دار را از آتش عذاب الهي که مولود گناهان است مصون مي دارد. پيامبر عزيز اسلام (ص) فرمودند: «الصوم جنه من النار» روزه سپري است که روزه دار را از آتش جهنم حفظ مي کند.
۹) تقویت مکارم اخلاقی
ماه مبارک رمضان ماه ایجاد و تقویت بسیاری از ملکات اخلاقی است که آدمی میتواند با نهادینه کردن و درونی کردن این ملکات، راه خود را برای حرکت در این مسیر در ماههای بعد فراهم سازد. تقویت اراده و رسیدن به حریت و آزادگی اولین ثمره روزه است. انسانی که در ماههای دیگر به محض اراده خوردن و آشامیدن و دیدن شنیدن و گفتن هر چیز به انجام آن قادر بود. در این ماه با سختی فراوان باید مانع این همه شود. چنین کنترلی روح را از بند شهوات آزاد میکند و اراده آدمی را تقویت مینماید. تقویت ارادهای که میتواند سرآغاز ارادههای بزرگتر و پولادینتر گردد.
مبنای انسانیت بر تزکیه نفس و مبنای تزکیه نفس بر تقویت اراده است، روزه‌دار در این ماه با تقویت اراده، قوای جسمی وغرایزمادی را که در دیگر ماهها قدرتمند شده بودند ضعیف میکند و قوای ضعیف شده روحانی را تقویت میکند بگونهای که برخواستههای شهوانی غلبه کندو این مبدأ و مقصد خودسازی است.
تقویت اراده امکان صبر بر نعمت و معصیت و مصیبت را به آدمی عطا میکند به گونهای که تمامی حالات، روحیات، گفتارها و کردارهای او در راستای رضای الهی قرار میگیرد و به مقام صابران که در قرآن بشارت الهی را به همراه دارد نایل میشود. در روایات رسیدن به مقام صبر از جمله حکمتهای روزه معرفی شده است(. بحارالانوار، ج ۹۶، ص ۳۶۹، ح ۵۱، حدیث امام رضا۷).
در حدیثی از پیامبر(ص) نصف روزه «صبر» شمرده شده: «الصّیام نصفه الصبر»( تفسیر المنار، ج ۲، ص ۱۵۴)
حاصل این ملکات اخلاقی رسیدن به اخلاص است و اخلاص آدمی را همرنگ خداوند میسازد و او را آینه صفات و اسماء الهی مینماید: «صِبْغَةَ اللَّهِ وَ مَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللَّهِ صِبْغَةً»( سوره بقره، آیه ۱۳۸).
شيطان معمولا از چهار راه ثروت، شهوت، قدرت وشهرت براي فريب وبه دام انداختن انسان اقدام مي كند و انسان بايد با چهارعنصر شکر،صبر، ذكر وفكر به مقابله با آنها برخيزد.
يكي از برنامههاي مترقي و متعالي دين مبين اسلام كه ضامن سعادت دنيا و آخرت و تزكيه نفس و اخلاق و بهداشت جسم ميباشد، روزه است.
روزه يك موهبت بزرگ الهي است كه خداوند بر بندگان خويش منّت نهاد و روزه را به عنوان يك فريضه بر آن واجب نمود. روزه عامل بازدارنده از گناه و سركوب كننده نفس عصيانگر است. روزه در اصلاح نفس و تربيت آن و كنترل هواهاي نفساني و غرايز حيواني نقش اساسي و تعيين كنندهاي دارد.
روزه، شدّت غرایز وامیال نفسانی بویژه شهوت را فرو مینشاند. بسیاری از لغزشهای آدمی در زندگی ناشی از شهوات جنسی است . از این رو در روایات به نقش روزه در مهار این قوه حساس اشاره شده است:
در روایتی از پیامبر اکرم آمده است که: «بر شما باد به روزه گرفتن که آن رگها را میبُرد (شهوت را کم میکند) و سرمستی را میبَرد.»
( میزان الحکمه، ج ۷، ص ۳۲۰۹ ؛ به نقل از کنز العمال، حدیث ۲۳۶۱۰)
۱۰)تقويت صبر و پايداري
یکی از مهمترين آثار روزه تقويت اراده است. اين اثر اخلاقي و تربيتي ؛ يعني به‌دست‌گرفتن زمام نفس سركش و تسلط بر آن. روزه با محدوديت‌ها و محروميت‌هاي موقت خود به روح و جسم انسان توان، قدرت و مقاومت و به‌دنبال آن نور و صفا مي‌بخشد. تداوم تمرين مهار‌‌كردن شهوات و تسلط بر آنها به مدت يك ماه، سبب تقويت اراده انسان مي‌شود. روزه‌دار مي‌تواند رفتارهاي صحيح زندگي را بياموزد و مسئوليت‌ها و وظايف خود را به‌خوبي انجام دهد و با‌انگيزه‌اي برخاسته از ضمير خود همواره به انجام رفتارهاي نيكو ملتزم و متعهد باشد. انساني كه خصلت صبر را در جريان روزه مي‌آموزد، سعي مي‌كند آن را به جنبه‌هاي ديگر زندگي خود تعميم دهد.
قرآن كريم با اين بيان آسماني، مومنان را به صبر و پايداري سفارش مي‌كند: «يا ايها‌الذين آمنوا استعينوا بالصبر و الصلاه» (بقره/ ۱۵۳) مراد از صبر در اين آيه شريفه، روزه است. به اين ترتيب، فلسفه روزه، تقويت صبر و شكيبايي روحي آدمي است.
يكي از عوامل شكست آدمي در برابر دشواري‌هاي زندگي، اضطراب‌ها، نگراني‌ها و دلهره‌هاست. در برابر اين‌گونه عوامل كه ناراحتي روحي و دروني در پي دارد، مقاومت روحي زياد لازم است و اين مقاومت تنها در پرتو نماز و روزه به‌دست خواهد آمد.
رياضت جسمي و روحي در ماه رمضان جامعه اسلامي را آماده مي‌كند براي تحمل كمبودها، نارسايي‌ها و مشكلات اقتصادي از يك طرف و از طرف ديگر آمادگي روحي، رواني و ذهني را در آنان جهت تحمل مشكلات روحي، فكري و فرهنگي ايجاد مي‌كند. جوامع اسلامي اين نكته بديهي را بايد بپذيرند كه رشد و توسعه در گرو صبر، بردباري و نستوهي است. روزه‌‌داري در ماه رمضان، تمريني براي پيشه‌كردن صبر و بردباري در ساير ماه‌هاي سال است.
۱۱)آرامش قلبی
يكي از شيوه‌هاي عبادي- رفتاري در جهت كسب آرامش قلبی، «روزه» است. ﮔﻮﻫﺮ ﮔﺮان ﺳﻨﮕﯽ ﮐﻪ ﺑﺸﺮﯾﺖ اﻣـﺮوز ﺑـﺮای یاﻓﺘﻦ آن ﺣﺎﺿـﺮ اﺳـﺖ از ﻫﻤـﻪ داراﯾـﯽﺧﻮﯾﺶ ﺑﮕﺬرد.در ﭘﺮﺗﻮ روزه داری، دل از ﻫﻮی و ﻫﻮس ﺑﺮﯾﺪه و در داﻣﻦ ﯾﺎری ﮐﻪ ﻣﺒﺪأ و ﻣﻌﺪن آراﻣﺶ اﺳﺖ، ﭘﻨﺎه
ﻣﯽ ﮔـﯿﺮد.روزه دار ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﭘﺮوردﮔﺎر و اﺣﺴﺎس ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﺑﻪ آن«ﻗﺮﯾﺐ ﻣﺠﯿﺐ»، دل از اﻏﯿﺎر ﺑﺮﯾﺪه و ﺳﺮﺷـﺎر از آراﻣـﺶ و ﻃﻤﺄﻧﯿﻨــﻪ ﻣـﯽﮔﺮدد.از اﯾﻦ رو، اﻣﺎم ﺑﺎﻗﺮ)ع(در ﺳﺨﻨﯽ ﮐﻮﺗﺎه و زﯾﺒﺎ ﻓﺮﻣﻮد«:روزه ﻣﺎﯾﻪ آراﻣﺶ دل ﻫﺎﺳﺖ».
روزه قلب وروح انسان را براي رسيدن به خدا صيقل مي هد.روزه يک عبادت جامع است يعني بدن، قلب و روح را پاک مي سازد، در سایرعبادات ودستورات ديني يکي از اين بعدها مطرح شده اما روزه همه ابعاد را شامل مي شود.
به همين دليل رسول اکرم(ص) فرموده اند روزه قلب عبادات است، روزه آدمي را به ياد آخرت مي اندازد و انسان را متوجه سراي جاويد و فرجام خويش مي سازد زيرا وقتي آدمي بر خلاف غريزه تنازع بقا و شهوات حيواني و تمايلات نفساني دمي چند از پرورش بدن و رسيدگي به خواهش هاي خود چشم پوشي کرد متوجه مي شود عمر خويش را نبايد در اين دنيا صرف خوردن، خفتن و شهوتراني بکند و به فکر تدارک توشه آخرت خواهد بود، به علاوه خالي بودن شکم بشر را متوجه معارف و احکام مي کند.
بهزادکاظمی
فهرست منابع:
الف)کتب ومقالات مکتوب
ترجمه تفسير الميزان، ج۳
تفسیرنمونه ج۱
خودسازي (تهذيب نفس)، نوشته آية الله اميني
روزه درمان بيماريهاي روح و جسم، موسوی لاهیجی، سید حسین، قم: جامعه مدرسین، ۱۳۶۴
روزه، پژوهشکده تحقیقات اسلامی سپاه
تربیت محوری ومعنویت افزایی درسپاه- دکترمحمدمنصورنژاد
ماهنامه پاسدار اسلام ، شماره ۲۲۸
روزنامه جمهوري اسلامي ۲۰/۰۶/۱۳۸۶
ب) منابع اینترنتی
نشریه الکترونیکی پرسمان
خبرگزاري فارس- فلسفه وجوب روزه-حسين سوري لكي
