مسأله انتظار، يكى از مهمترين و پر ارزش ترين وظايف و تكاليف شيعیان در عصر غيبت موعود جهان است. انتظار در لغت به معناى « انتظار كشيدن و مراقب بودن است» و معمولا به حالت كسى گفته مى شود كه به «وضع موجود» اعتراض دارد و براى ايجاد «وضع مطلوب» تلاش مى كند. پس انتظار - به خصوص انتظار فرج - چشم به راه يك آينده مطلوب همراه با تلاش و كوشش براى رسيدن به آن جامعه مورد نظر است.

در آموزه های اسلامی انتظار به دو معنا تفسیر و بیان شده است. اول انتظار به معنای عام است که در این تفسیر به انتظار و امید به آینده ای بهتر فضیلت بخشیده شده است. در روایت آمده است که افضل العباده، انتظارالفرج.  بهترين عبادت ها ، انتظار فرج است. با این تفسیر از انتظار، یأس و نومیدی و خمودگی و بی حالی و ایستایی از فرد و جامعه رخت بر می بندد و تلاش و تکاپوی سازنده و پویایی و مجاهدت و امید به آینده ای مطلوب درسایه این مجاهدت ها شکل می گیرد. بدیهی است امید سبب رشد و پیشرفت فرد و نومیدی سبب نابودی و اضمحلال فرد و جامعه می گردد و اسلام با طرح انتظار، رشد و پویایی را برای فرد و جامعه طلب می کند.

دوم انتظار به معناى خاص است که در اين معنا مسأله انتظار و اميد به آينده از وضعیت یک  مسأله شخصی، محدود و سطحی خارج شده و بعد بشری، اجتماعی و حتی سیاسی پیدا می کند. در این تفسیر مکتب مبین اسلام با طرح مسأله انتظار برای ظهور مهدی موعود(عج)، همه مسلمانان و تمام بشر را به آینده ای بهتر و مطلوب فرا می خواند. آینده ای که در نتیجه تلاش و تکاپو و مجاهدت آحاد جامعه مسلمان و دیگر جوامع بشری شکل می گیرد. این نوع انتظار در فطرت بشر نهفته است که همیشه نگاهی رو به آینده دارد و دین انسان ساز اسلام با این برداشت مسأله انتظار برای فرج مهدی موعود را امری فراگیر، عمیق و پرمعنا نموده است تا در پرتو آن انسان را به سوی کمالات الهی و سعادت دنیوی و اخروی هدایت نماید. در این معنا از انتظار مردمی که به خدا ایمان دارند و به خاتم المرسلین او باور دارند هیچگار تسلیم زر و زور و تزویر نمی شوند و با تلاش و مجاهدت آینده ای بهتر را برای خود ترسیم می کنند. در این منظر ظهور مهدى موعود بخش جدایی ناپذیری از  اعتقادات مسلمانان است. امام جواد(علیه السلام) به عبدالعظيم حسنى مى گويد: « اى ابوالقاسم ! به درستى كه قائم از ما است و او است مهدى كه واجب است در زمان غيبتش انتظار كشيده شود و در ( زمان ) ظهورش اطاعت گردد و او سومين ( امام ) از فرزندان من است.»

در خصوص انتظار مهدی موعود دو دیدگاه و بینش در میان مسلمانان و مخصوصا شیعیان و پیروان امام امام قائم(عج)وجود دارد. نخست نگرش و برداشتی که در آن انتظار فعالانه، پویا، سازنده، حفظ کننده، تعهد آور، نيروبخش، آینده ساز و پیش رونده است، به گونه اى كه  در سایه تلاش و مجاهدت افراد عبادت شمرده می شود .

دومین برداشت از انتظار آن برداشتی است که غیرفعالانه، ویرانگر، مخرب، اسارت بخش، تسلیم پذیر و اباحه گر است. در این تفسیر از انتظار موعود، منتظر خود بخشی از روند فلج کننده است و نیز بخشی از گناه و نافرمانی خالق محسوب می شود. این دو نوع برداشت از ظهور عظيم بقیه الله (عج ) از دو نوع بينش درباره تحولات و انقلابات آینده ناشى مى شود. با بهره گیری از کتاب ارزشمند قيام و انقلاب مهدى(عج)،  علامه شهید مرتضى مطهرى این دو مفهوم را اندکی بیشتر مورد کاوش و کندوکاو قرار می دهیم.  از منظر ایشان انتظار منفعلانه و منفی انتظارى است ويرانگر و مخرب كه بازدارنده و فلج كننده است وجامعه را به طرف انحطاط و سقوط مى كشاند. هستند افرادى كه خيال مى كنند انتظار يعنى دست روى دست گذاشتن و منتظر ظهور مصلح ماندن. در نظر اينان هر اصلاحى محكوم به شكست است و گناه و فساد و ظلم و تبعيض و حق كشى، راه را براى ظهور منجى بشريت باز مى كند. بديهى است اين گونه انتظار، عاملى است براى توجيه ستم ها و فسادها و حق كشى ها و بى عدالتى ها، مسئوليت گريزى و مسؤوليت ستيزى و پشت كردن به انسان و بشريت. بر اساس چنين برداشتى اگر جامعه اى در اوج عزت و اقتدار هم باشد، به ذلت و فلاكت گرفتار مى شود. ساده انديشان و بيمار دلان، گمان برده اند كه فسق و فجور، زور و استبداد، جهل و گمراهى، ركود وجمود، سكون و سكوت و پژمردگى و افسردگى عاملى است در تسريع حركت بشرى كه با قيام جهانى، به رهبرى مصلح كل، به نهايت و اوج خود خواهد رسيد و آن جاست كه حكومت جهانى واحد پديدار خواهد شد و صلح و عدالت همه جا را فرا خواهد گرفت .انجمن حجتیه و طیف سیدصادق شیرازی و برخی دیگر از گروه ها و جریان های انحرافی در قم و کربلا دارای چنین گرایشاتی هستند. طیف انحرافی مشائی در دولت نهم و دهم محمود احمدی نژاد نیز با طرح باستان گرایی و خرافه پرستی و تفاسیر ماوراء طبیعی از اسلام و ظهور مهدی موعود عملا بر این نوع برداشت که نتیجه آن تسلیم پذیری و سازش با قدرت های بزرگ است تاکید می کردند. این چنین گروه ها گرچه ممکن است از عواطف مستضعفان و توده های کم بصیرت جامعه هم استفاده کنند اما در واقع برداشت کاملا انحرافی و بیراهه از انتظار را ارائه می دهند. 

در مقابل انتظار منفعلانه و منفی از انتظار فرج مهدی موعود، انتظار پویا، سازنده و فعالانه وجود دارد که انتظارى تعهدآور و تحرك بخش و تعالی محور  است. این نوع انتظار،  انتظارى است كه انسان را از سكون و سكوت مى رهاند و به حركت وادار مى كند. لازمه انتظار، ساقط شدن تكليف از آدمى نيست. تكاليف در جاى خود محفوظ و ثابت اند و همه موظف به اجراى اين وظايف اند. لازمه انتظار، به كارگرفتن تمامى نيروها و كوشش بى دريغ به سوى امر مورد انتظار است، نه تعطيل كردن تكاليف و قوه تفكر و جسم و دست روى دست گذاشتن به اميد اين كه مصلحى خواهد آمد و نظام جهان را دگرگون ساخته و بشر را از نيستى و بدبختى نجات خواهد داد. در روايات وارد شده است كه در زمان ظهور امام زمان (عج ) گروهى زبده به ايشان ملحق مى شوند. روشن است كه اين گروه ناگهانى خلق نمى شود، بلكه در عين ظلم و فساد، زمينه هايى وجود دارد كه چنين گروهى ورزيده و آماده پرورش يابند. نخستين فايده انتظار، حفظ آمادگى براى نبرد نهايى و كوشش و تلاش براى رسيدن به هدف است. امام خمينى (ره) « انتظار فرج » را « انتظار قدرت اسلام » مى داند. چنين انتظارى است كه بالاترين عبادت ها است. چرا كه به انسان حرارت و شوق، تحرك و جوشش، مسؤوليت و تعهد، عشق و اميد و عزت و سرافرازى مى دهد. در انتظار فعالانه انسان به وضع موجود «اعتراض» می کند تا در نتیجه تغییر و تحولات آن به وضع «مطلوب» برسد. وضع مطلوب مورد نظر انسان منتظر همان وضع غایی و آمال مطلوبیت های اوست که با ظهور منجی عالم بشریت محقق می شود. از منظر رهبر فرزانه انقلاب اسلامی انتظار فعالانه و سازنده، به انسان جرأت اقدام و حركت و نيرو مى بخشد و شيعيان و پيروان آن حضرت، بايد كسب آمادگى معنوى، روحى و ايمانى را جزو وظايف خود بدانند و سرمايه عظيم اميد، ايمان و نورانيت را در خود ايجاد كنند تا در حركت جهانى امام زمان ( عج )، در رديف نزديكان (خواص)، ياران و همكاران آن حضرت قرار گيرند. 

در ادامه به منظور درک درست تر مسأله انتظار به معنای واقعی و سازنده به چند جملات از سخنان گهربار رهبر معظم انقلاب اسلامی بحث را خاتمه می دهیم.

-              قانع نشدن به وضع موجود و تلاش فزاينده و مستمر در انجام اعمال نيك و خير، يك بُعد از انتظار است.

اميد به آينده اى روشن - كه در آن سراسر زندگى بشر را تفكّر الهى فرا خواهد گرفت - بُعد ديگر انتظار است. ملّت منتظر ايران ، با تكيه بر اميد به پيشرفت و موفّقيّت، دست به اقدام، تلاش و انقلاب زد و پيروز شد لذا مردم ما بايد روح « انتظار» را به تمام معنا در زندگى خود زنده كنند.

-              امروز هر فرد شيعه، مى داند كه در يك آينده اى - آن آينده ، ممكن است خيلى نزديك باشد، ممكن است دور دست باشد، به هر حال قطعى است - اين بساط ظلم و بى عدالتى و زورگويى، كه امروز در دنيا هست، برچيده خواهد شد. مى داند كه اين وضعى كه مستكبران در دنيا به وجود آورده اند - كه هر كسى حرف حقّى بزند و راه حقّى را دنبال كند، از طرف آنها مورد فشار قرار مى گيرد و اراده فاسد خودشان را بر ملّت ها تحميل مى كنند - يك روزى از بين خواهد رفت و گردن كشان، طاغيان، ياغيان و قدرت هاى زورگوى عالم، ناگزير خواهند شد كه در مقابل حقّ، تسليم بشوند يا از سر راه حركت حق، برداشته بشوند هر فرد مسلمان - به خصوص هر فرد شيعه - اين را مى داند و به آن يقين دارد .

-              مردم ما، ولىّ اللَّه اعظم و جانشين خدا در زمين و بقيه اهل بيت پيامبر را، با نام و خصوصيات مى شناسند از لحاظ عاطفى و فكرى با او ارتباط برقرار مى كنند به او مى گويند به او شِكوِه مى برند از او مى خواهند و آن دوران آرمانى (دوران حاكميّت ارزش هاى والاى الهى بر زندگى بشر) را انتظار مى برند. اين انتظار داراى ارزش زيادى است. اين انتظار به معناى آن است كه وجود ظلم و ستم در عالم، چشمه اميد را از دل هاى منتظران نمى زدايد و خاموش نمى كند. اگر اين نقطه اميد در زندگى جمعيتى نباشد، چاره اى ندارد جز اين كه به آينده بشريت، بدبين باشد.