ارتداد

ارتداد در تمام ادیان و آیین هایی که در گذشته وجود داشته ودارد با توجه به خواسته ها و ادله هایی مورد پذیرش بوده ودر برخی مواقع نیز اجرا شده است.

در دین یهود و مسیحیت وآیین زرتشتی این حکم اعمال می شده وهرکدام از آن ها برای این حکم ، دلایلی را بیان کرده اند مثلا خالص بودن نژاد یهودیان از دلایلی است که یهودیان در خصوص این قانون داشته اند.

در این مبحث اشاره ای گذرابه حکم ارتداد در ادیان یهود،مسیحیت وزرتشت می کنیم.

ارتداد در آیین یهود

آیین یهود بر این باور است که«در زمانی که حضرت موسی(ع)برای نزول تورات در کوه طور معتکف شد و مدت غیبت او به طول انجامید، بنی اسرائیل به هارون مراجعه کردند و از او خواستند خدای مجسّمی برای آنان قرار دهد، و لذا هارون از آنان خواست هر چه جواهر آلات به همراه خویش دارند بیاورند و آنها چنین کردند و سپس هارون، جواهرات را به شکل گوساله ای در آورد و بنی اسرائیل آن را پرستیدند، و هنگامی که موسی(ع)از این انحراف اطلاع یافت، سخت بر آشفت و از جانب خداوند فرمان رسید که کاهنان، یعنی فرزندان (لاوى)، همه کسانی را که بر غیر خدا سجده کرده اند بکشند و چنین شد و در آن روز، سه هزار نفر از بنی اسرائیل کشته شدند. (۱)

بخشی از این حکایت در قرآن کریم نیز انعکاس یافته است، از جمله :

(وَاِذْقِالَ مُوسی لِقَوْمِهِ یا قَوْمِ اِنَّکُمْ ظَلَمْتُمْ اَنْفُسَکُمْ بِاتّخاذِکُمُ الْعِجْلَ فَتُوبُوا اِلی بارِئِکُمْ فَاقْتُلُوا اَنْفُسَکُمْ ذلِکُمْ خَیْر لَکُمْ عِنْدَ بارِئِکُمْ فَتابَ عَلَیْکُمْ اِنَّهُ هُوَ التَّوّابُ الرَّحیمُ.).(۲)

«وآن هنگام را که موسی به قوم خود گفت: ای قوم من ،شما بدان سبب که گوساله را پرستیدید بر خود ستم روا داشتید،اینک به درگاه آفریدگارتان توبه کنید و یک دیگر را بکشید ،که چنین کاری در نزد آفریدگار ستوده تر است،پس خدا توبه شما را پذیرفت زیرا توبه پذیر ومهربان است»

با این تفاوت که در تورات، سازنده گوساله شخص هارون، برادر موسی(ع)معرفی شده، ولی در قرآن از سامری یاد شده، و هارون در این انحراف بی گناه قلمداد شده و حتی به تلاشهای او در جلوگیری از انحراف اشاره رفته و از عدد مبالغه آمیز سه هزار نفر نیز یاد نشده است.

در دین یهود و مسیحیت وآیین زرتشتی این حکم اعمال می شده وهرکدام از آن ها برای این حکم ، دلایلی را بیان کرده اند مثلا خالص بودن نژاد یهودیان از دلایلی است که یهودیان در خصوص این قانون داشته اند

همچنین در تورات از رفع عقوبت ارتداد به وسیله توبه، سخنی به میان نیامده است؛ بدین معنا که کیفر مرتد از نظر تورات قتل است، چه توبه کند و چه نکند، ولی در قرآن کریمْ جمله (فَتابَ عَلَیْکُمْ) می تواند ناظر به رفع کیفر مرتد در صورت توبه باشد، و فقهای اسلام همگی معتقدند که باید به مرتد ملّی فرصت داد که توبه کند و در صورت بازگشت، مجازات اعدام از او برداشته می شود.

همچنین در تورات، از نظر مجازات، تفاوتی بین زن و مرد مرتد وجود ندارد، ولی فقهای اسلام معمولاً مجازات زن مرتد را اعدام ندانسته اند.

ارتداد در آیین مسیحیت

مسأله ارتداد و مجازات مرتد، از طریق تورات در میان مسیحیان نیز راه یافته و همه دانشمندان مسیحی تا قبل از پیدایش مذهب پروتستان، مجازات مرتد را اعدام می دانسته اند، هر چند که بعضی از رهبران مذهبی مسیحیّت - شاید تحت تأثیر مکتب اسلام - پذیرفته اند که توبه مرتد، مجازات اعدام او را رفع می کند.

به عنوان نمونه، «آلبرماله» (۳) می نویسد: بسط قلمرو امت نصارا در اروپا، در قرون وسطی تحقق یافت و در نتیجه مسلمانان نیز از اسپانیا رانده شدند.در این زمان، دو گروه به نام سالکان (لیون) و مرتدان (آلبی ها) به وجود آمدند و مرتدان آلبى، مانند ایرانیان قدیم معتقد به مبدأ خیر و شر بودند و مسیح را فرشته ای که مبدأ خیر فرستاده می شناختند و نیز معتقد به تناسخ بودند و به همین جهت از خوردن گوشت حیوانات اجتناب می کردند.

این عقیده در (لانگدوک) به سرعت انتشار یافت و روحانیان کاتولیک را از اعتبار خود ساقط ساخت و به همین جهت، روحانیان به این مرتدان و قوم ترک (غیر مسیحى) به یک چشم می نگریست. سرانجام به دستور پاپ، جنگ صلیب بر ضد مرتدان آغاز شد و (آلبی ها) قتل عام شدند.

ارتداد و مجازات مرتد، از طریق تورات در میان مسیحیان نیز راه یافته و همه دانشمندان مسیحی تا قبل از پیدایش مذهب پروتستان، مجازات مرتد را اعدام می دانسته اند

به دنبال جنگ صلیب، دادگاههای تفتیش عقاید به وجود آمد. در این دادگاهها برای اعتراف، از شکنجه استفاده می شد و آنها که اعتراف به گناه می کردند، عقوبت سهلتری داشتند، ولی آنان که اعتراف نمی کردند یا قبلاً یک بار دیگر توبه کرده و توبه خود را شکسته بودند(۴)، حکمشان این بود که زنده، طعمه حریق شوند.

دادگاههای تفتیش عقاید در فرانسه و ایتالیا مدتها ادامه داشت، ولی در آلمان گاه گاه تشکیل می شد. برخی از روحانیان و به خصوص فرقه (فرانسوا) با تفتیش عقاید مخالف بودند؛ و لذا یکی از این روحانیان می نویسد: اگر پطرس و پولس مقدس نیز به این دیوان احضار می شدند، برائت ذمه حاصل نمی کردند.).

در دائرة المعارف دینی (میرچاالیاده)، ذیل ماده Apostasis آمده است:

ارتداد در آیین زرتشت

مجازات مرتد در آیین مجوس نیز اعدام بود - اعم از این که مرتد، ایرانی باشد یا غیر ایرانی - و برای این مطلب که مجازات مرتد در آیین مجوس اعدام بوده، ادله و شواهد فراوانی وجود دارد و از آن جمله، متن نامه (تنسر)، موبد موبدان در دوران اردشیر بابکان می باشد که در تاریخ طبرستان موجود است و به صورت مستقل نیز به وسیله مجتبی مینوى، در سال ۱۳۱۱ منتشر شده است.

پی نوشت ها:

۱) سفر خروج تورات (باب ۳۲)

۲) سوره بقره آیه ۵۴

۳) تاریخ قرون وسطی،اثر آلبرماله

گرايش به مسيحيت و ارتداد

من از پدر و مادر مسلمان متولد شده ام, ولي مسيحي شده ام, چون هيچ گرايشي به دين پدر و مادرم ندارم و دوست دارم دوستانم را هم در اين ضمينه بشارت دهم. چون اين فرمان مسيح پيامبر است. آيا اين جرم است؟ چرا؟

پاسخ ما به سؤالتان در دو محور خواهد بود:

يکي اصل تغيير دين اسلام و ديگري تبليغ براي دين جديد.

۱- اگر چه از علل و عوامل تغيير دين تان(اسلام) اطلاع نداريم و به نظر مي رسد که سوال تان نيز در اين مورد نيست، اما مطمئنا مي دانيد که تغيير دين يا حتي انتخاب دين ، مانند تغيير يک مد يا لباس جديد نيست ، چرا که اين مسئله با ابديت انسان و سعادت و شقات و نجات يا بدبختي ابدي او پيوند خورده است. به همين جهت امکان ممکن است از حقايق وجود داشته باشد که از ديدتان پنهان مانده باشد و دوست داريم که در ارتباط هاي آينده در اين موضوع نيز در صورت تمايل با شما بيشترسخن داشته باشم . به همين خاطر سوالاتي مطرح مي کنيم که اميدواريم نسبت به آنها از پيش اطلاع داشته يا حاصل نماييد.

- آيا مي دانيد که اسلام به معناي تسليم در برابر خداوند است و اين سخن و دعوت تمام پيام آوران الهي و حتي حضرت مسيح بوده است؟

- آيا مي دانيد که لازمه تسليم در مقابل پروردگار آن است که بايد تمام پيام هاي الهي را پذيرفت و نبايد هيچ يک را انکار کرد؟

- آيا مي دانيد که در قرآن دستور داده شده که بايد انسان مومن به تمام پيامبران ايمان داشته باشد و به تعاليم آنان گردن نهد؟

- آيا مي دانيد که لازمه تسليم در مقابل پرودگار آن است که به آخرين و کامل ترين پيام الهي عمل کرد؟

-آيا مي دانيد که خداوند به آخرين پيامبر خود فرمان داده تا تمام پيروان اديان را به توحيد و يکتاپرستي دعوت کند:« بگو اي اهل کتاب بياييد به يک کلمه مشترک بين ما و شما. اينکه جز خدا نپرستيم و شريکي براي او قرار ندهيم و بعضي از ما برخي ديگر ارباباني غير از خدا برنگيزند».

حال آيا بشارت مسيح در مقابل اين پيام هاي الهي است؟ اگر در مقابل آن نيست پس انکار اسلام براي چه؟!

توجه داريد که رويکرد شما، منجر به انکار دين اسلام و آموزه هاي توحيدي اسلام مي گردد ، در حالي که رويکرد من (مسلمان) نه تنها انکار مسيح نيست ، بلکه تأييد آن حضرت و ايمان به او است.

آيا مي دانيد که مسيح در بشارت هاي خود به تسلي دهنده بعد از خود بشارت داده و پيروان خود را به سوي او فراخوانده است؟ اين بشارت مسيح را چگونه تبليغ خواهي کرد؟

آيا مي داني که خداوند در قرآن فرموده که جز خدا پرستي و تسليم در مقابل پروردگارپذيرفته نيست؟

«و آن کس که جز اسلام ديني پذيرد ، از او پذيرفته نيست و او در جهان آخرت از زيان کاران خواهد بود»

حال چگونه در مقابل پروردگار پاسخ خواهي گفت ، در حالي که بندگان خداوند از تسليم شدن (اسلام) در مقابل او دور خواهي کرد ، يا خود را اگر اسلام را انکار کرده باشي؟

اميدواريم که در مورد اين سوالات و مطالب و مسايلي بسياري که در مورد دين خداوند بزرگ وجود دارد ، کاملا انديشه نمايي و حداقل پاسخ قانع کننده اي براي خود داشته باشي؟

۲- در مورد قسمت دوم سوال که تبليغ از دين مسيحيت باشد، از نظر حکم و مقررات مي گوييم:

يکي از مسايلي که در اسلام وجود دارد و در شريعت هاي پيش از آن وجود داشته ، موضوع ارتداد و بازگشت از دين بوده است. بديهي است که هر ديني براي حفظ کيان خود و حمايت از پيروان ، نيز حفظ وحدت اجتماعي که يکي از عوامل مهم آن وحدت عقيدتي و ديني است ، راهکارهايي را انديشيده است که يکي از آن مجازات کساني است که با مقابله با آن برخيزند.

اين مسئله در دين يهود و مسيحيت نيز آمده است که نمونه هايي از آن را نقل مي کنيم:

هنگامي که موسي(ع) از ارتداد بني اسرائيل آگاه شد، از جانب خداوند فرمان رسيد که کاهنان،يعني فرزندان (لاوي)، همه کساني که براي غير خدا سجده کردند بکشند و چنين شد و در آن روز سه هزار نفر از بني اسرائيل کشته شدند.(سفر خروج تورات باب ۳۲)

اين مسئله در سفر تثنيه باب هفدهم نيز آمده است.

در دين اسلام نيز مسئله ارتداد مطرح شده ، اگر چه مسئله آزادي در اختيار دين نيز در آيات قرآن آمده است: لا اکراه في الدين. در پذيرش دين اجباري نيست. زيرا در ادامه آن آمده است: راه رشد و حقيقت از راه گمراهي شناخته است ؛ بنابراين اگر کسي صرفا با انگيزه حقيقت جويي بدنبال دين حق روان شود ، آن را خواهد يافت و در عين حال همان گونه که در آيات قرآن آمده ،دين حق، مطابق با فطرت انساني است ؛ پس نيازي به اجبار دين نيست. در ضمن اعتقاد ديني از آن جهت که امر قلبي و دروني است ، نمي توان اجباري باشد ؛ زيرا حوزه قلب ودل و اعتقاد حوزه دروني است.

اما موضوع ارتداد جداي از قبول و پذيرش دين است. ارتداد به معناي اعلام انکار دين و موضع گيري در مقابل آن است. بديهي است در جامعه‏اى كه براساس اعتقادات و باورهاى دينى، قوانين، رفتارهاى اجتماعى و فردى، اميال و آرزوهاى انسان‏ها ارزش‏هاى اخلاقى شكل گرفته كه هر يك از اين موارد كاركردهاى بسيارى در زندگى فردى و اجتماعى دارد، هيچ انساني حق ندارد در برابر دين و اعتقادات موضع‏گيرى نموده و درصدد تخريب آنها باشد، زيرا آثار نامطلوب در زندگى فردى و ا جتماعى ايجاد خواهد كرد و باعث تزلزل اركان اجتماعى خواهد شد، بنابراين ارتداد از اين جهت كه افكار عمومى و ايمان مردم را متزلزل مى‏كند، اظهار آن روا و شايسته نيست، و با وجود يك سرى شرايط اسلام با مرتد برخورد مى‏كند. اما اگر در صدد رواج انکار اسلام و باور خود نباشد و به امنيت فكرى و فرهنگى جامعه و آسيبى وارد نكرد و عقايد و باورهاي ديگران را هدف قرار ندهد، به او كارى ندارند و حكم ارتداد نداشته و عقيده‏اش نزد خودش محترم است. بنابراين مسئله ارتداد و موضع گيري در مقابل دين ، يک حکم سياسي و اجتماعي است ، نه اعتقادي و اين مسئله اي است که هم در شرايع و اديان ديگر آمده و هم مورد تأييد عقل است.

چنانچه در موارد ذکر شده نياز به توضيح بيشتر داشتيد ، خوشحال خواهيم بود که مجددا با ما مکاتبه نماييد.

براي شما توفيق الهي در راه حقيقت و سعادت ابدي آرزمنديم.